Door Harry Schipper – De historische vereniging Herderewich bestaat dit jaar officieel vijftig jaar en komt al zeker zo lang en met wisselend succes op voor het aanzien van historisch Harderwijk.
Herderewich mag dan officieel vijftig jaar bestaan, maar wie van feiten houdt, moge daar nog een jaar bij op tellen. “De Vereniging voor Oud-Harderwijk ‘met beperkte rechten’, waaruit de Oudheidkundige Vereniging Herderewich is voortgekomen, werd namelijk ruim een jaar eerder al opgericht”, zo vertelt Jan Klein, die dat toen, in 1971 dus, samen deed met Mathieu Hilckman, de toenmalige conservator van het Veluws Museum – het huidige Stadsmuseum Harderwijk.De 50-ste verjaardag van Herderewich wordt vrijdagmiddag 26 augustus flink gevierd, met allerlei leuke activiteiten speciaal voor de leden, waaronder stadswandelingen, bottertochtjes en een verjaardagsreceptie in de Catharinakapel
“De directe aanleiding was eigenlijk dat de gemeente de subsidie voor het Veluws Museum meteen kortte, nadat het toenmalige Ministerie van CRM aan het Veluws Museum een keer een rijkssubsidie had verstrekt om de aankoop van een schilderij mogelijk te maken”, vertelt Klein. “Mathieu en ik bedachten toen om een vereniging ‘Vrienden van het Museum’ op te richten waar het ministerie voortaan de subsidie naartoe konden overmaken, zodat het museum de volle gemeentesubsidie kon ontvangen, zonder gevaar te lopen om daarop gekort te worden.”
“Aldus geschiedde, maar toen bedacht het bestuur van het museum dat deze vriendenvereniging op deze manier ook min of meer het beleid van het museum ging bepalen. We kregen te horen dat we ons niet met beleidszaken of aankopen mochten bemoeien. Ondertussen zagen we dat de gemeente in Harderwijk veel oude panden sloopte. Een vreselijk voorbeeld uit die tijd was de sloop in de Vuldersbrink, waar per sé een parkeerkelder moest komen, zodat de gemeente Harderwijk een grootwinkelbedrijf zou kunnen verleiden om zich in onze binnenstad te vestigen. Verschrikkelijk om te zien hoe al die oude huisjes en mooie panden werden gesloopt. Een aantal ervan staan nu trouwens in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Dat bracht ons ertoe om de vereniging om te vormen tot de Vereniging voor Oud-Harderwijk, die dus iets later Herderewich ging heten”.
Jan Klein wijst er fijntjes op dat het het Harderwijkse gemeentebestuur destijds nooit is gelukt om er een grootwinkelbedrijf te krijgen. “Ja, de C&A vestigde zich in Harderwijk, maar die wilde veel liever in de Donkerstraat, waar ze nu nog zitten. En V&D wilde al helemaal niet naar Harderwijk komen”. Omdat Klein destijds raadslid was, wilde hij niet toetreden tot het bestuur. “Toen de vereniging officieel werd, werd pastoor Mars de eerste voorzitter. Mars was enorm begaan met het oude Harderwijk en haar geschiedenis”.
De rode draad in het de geschiedenis van Herderewich is dat er vanaf de oprichting meer en meer aandacht kwam voor het verleden van Harderwijk. En ook dat steeds opnieuw werd geprobeerd om sloop en verder verval tegen te houden. Volgens Jan Klein is dat vooral onder het voorzitterschap van Niek de Jong steeds vaker gelukt. “Niek diende vaak bezwaarschriften in als er weer iets moois gesloopt dreigde te worden. Dat lukte lang niet altijd. Denk maar aan Bethel. Of aan de Kaatsbaan, waar Anne Kloosterman en ik tevergeefs hebben geprobeerd het Militair Tehuis voor Harderwijk te behouden door het in te richten als ontvangstruimte van het gemeentehuis, met een stuk nieuwbouw erbij voor het ambtelijk apparaat. Het gemeentebestuur wees dat idee toen van de hand. Maar andere acties van Herderewich, zoals Niek die begon tegen de komst van een parkeerterrein bij de Vanghentoren, hadden gelukkig wel succes”.
Ook huidig voorzitter Matty Moggré is van het type aanpakken. De nu 73-jarige Moggré leidt Herderewich alweer acht jaar, al is ze al sinds de jaren negentig lid. Een tijd waarin ze als schooljuf op de Prins Bernhardschool aan de Melis Stokelaan haar klassen probeerde te interesseren in de lokale geschiedenis door speurtochten met opdrachten te organiseren door de stad. Bij haar aantreden als voorzitter trof ze ‘een vereniging bijna in nood’. “Niek was al gestopt als voorzitter en het bestuur was zoekende. Er was gedoe tijdens de ledenvergadering. Het kwam uiteindelijk gelukkig goed. Ik heb het gevoel dat ik de vereniging een nieuwe drive heb gegeven. Samen met penningmeester Karel Kok hebben we de financiën en administratie op orde gebracht. Karel kwam met het voorstel de Vischpoort opnieuw in te richten en zelf te onderhouden en open te stellen voor de leden en voor toeristen die binnen een kijkje wilden nemen. We hebben het verenigingsblad ‘Vittepraatje’ gerestyled tot een modern magazine. Daar zit nu een hele goeie redactie op. Geen lange verhalen meer, maar steeds iets nieuws”.
Ook Matty Moggré betreurt het dat ‘haar’ vereniging niet op alle momenten is geslaagd in haar opzet om de mooie dingen door Harderwijk te behouden tegen verval en sloop. “De Kaatsbaan bijvoorbeeld. Vreselijk vind ik dat. Of Bethel; ook zó jammer. Maar het poortgebouw bij de Gelderse Munt wilden ze ook afbreken. Dat is, mede door Herderewich, behouden gebleven. En door inzet van onze vereniging kwamen er ook minder parkeerplaatsen in het verlengde van de Brouwersteeg en op de Plantage en meer groen. En bleef de trap in het oude raadhuis behouden. Bleef het monument van het Vissersvrouwtje op haar plek. Dat wilde de gemeente eerst verplaatsen naar ergens bij de nieuwe Vischafslag”.
Meest recent was er nog de kwestie van het fontein in het Plantagepark, dat plots, zonder overleg, in opdracht van de gemeente was gesloopt en weggehaald. “Daar kwamen we te laat achter. Het fontein, dat zeker wel een historische waarde had, was weg voordat we er erg in hadden. Het stond eerst bij de Oude Kerk. Wat wel is gelukt is dat de boeiborden van het nieuwe restaurant Cosy Harbour voor de Vischpoort kleiner zijn dan ze aanvankelijk waren ingetekend. We hopen nu nog wel dat er ook iets wordt gedaan aan die ontzéttend lelijke airco, die op het dak staat en het hele aanzicht van de Vischpoort verpest”.
Moggré hoopt én verwacht dat er in de toekomst meer aandacht komt voor de oude dingen en historische monumenten die Harderwijk heeft. Ze wijst erop dat er vanuit de inwoners ook meer aandacht voor komt. “Kijk maar naar ons ledental. Waar overal in Nederland verenigingen kampen met leegloop, groeit Herderewich nog steeds. We zijn in een paar jaar gegroeid van 530 naar nu zo’n 650 leden. Al hoop ik natuurlijk op nog veel meer, want hoe meer belangstelling er is voor ons oude Harderwijk, hoe beter!”
Dat gezegd hebbende: lid worden van Herderewich kost nog geen twee tientjes per jaar. Daarvoor krijgt u een mooi blad met verhalen over de oude én nieuwe geschiedenis van Harderwijk en mag u voor niets de lezingen bijwonen die Herderewich een aantal keren per jaar voor haar leden organiseert. En voor wie al lid is: een tweede gezinslid kan lid worden voor maar één tientje per jaar.
